Srpski vladari od dolaska na Balkan do 20. veka (VIII deo)

Dragutin koji je vladao od 1276. do 1282. godine bio je najstariji sin kralja Uroša I i kraljice Jelene. Još po rođenju određen je da nasledi svog oca na prestolu. Dragutin je, kako kažu spisi, bio duboko religiozan. Shodno tadašnjem običaju Uroš I je oženio Dragutina ugarskom princezom Katalinom, ćerkom Stefana V najranije 1268. godine. Ovom braku je prethodio rat između Uroša i Ugara.

Kralj Uroš I je 1267. i 1268. godine od Ugara osvojio Mačvansku banovinu kojom je upravljao kraljev unuk Bela. Ugarski kralj je poslao pomoć a Uroš I poražen, zarobljen i prisiljen na sklapanje mira koji je učvršćen brakom. Dragutin se u ugarskoj povelji iz 1271. godine pominje kao mladi kralj, ali je nakon ženidbe živeo na očevom dvoru i nije na upravu dobio posebnu oblast.

Upravo to je bio razlog da Dragutin posle nekoliko godina, uz pomoć vlastele ali i ugarskog dvora, smeni svog oca sa prestola.

Nadmoćnija Dragutinova vojska pobedila je očevu na Gatačkom polju 1276. godine.

Poraženi Uroš je abdicirao i zamonašio se pod imenom Simon i nedugo zatim preminuo.

Početak vladavine obeležilo je uspostavljanje dobrih odnosa sa Dubrovačkom republikom kojoj je obnovio trgovačke povlastice.

Dragutin je, poput oca, nastavio da održava dobre veze sa Zapadom u čemu mu je koristio i brak sa ugarskom princezom. Stupio je u savez sa Karlom Anžujskim protiv Vizantije. Međutim, kralj se nije istakao previše u borbi sa Vizantijom, što se nije dopalo vlasteli koja je želela da osvaja nove teritorije. Osim toga, Vizantija je savezima uspela da odupre napadu Anžujaca i Srba 1281. godine i zaustavi napredovanje.

Dragutin nije želeo da nastavi rat zbog čega je nezadovoljstvo raslo, povod da se smeni ukazao se kada je ovaj pao sa konja i povredio se.

Smena na tronu se desila bez rata. Dragutin je na saboru u Deževu predao bratu Milutinu simbole kraljevskog dostojanstva: zlato, carske haljine, svoga konja i oružje.

Dragutin je nastavio da vlada u oblasti oko Rudnika, Podrinju i Humu sa Trebinjem. Dogovoreno je da Milutina posle smrti nasledi Dragutinov sin Vladislav.

Beograd prvi put u Srbiji

Dve godine kasnije Dragutin je od svoje tašte ugarske kraljice Jelisavete dobio Mačvansku banovinu. To je značilo i da je Beograd prvi put postao deo srpske države.

To je bio period intenzivnog naseljavanja srpskog življa i jačanja uticaja Srpske pravoslavne crkve.

U Beogradu je Dragutin imao dvor. Novosagrađena beogradska Saborna crkva bila je oličenje snage i bogatstva mlade srpske države. Posle Dragutinove smrti 1316. nastao je spor - Ugarska je tražila povraćaj grada, koji je preuzeo Dragutinov brat Milutin. Pošto ga nije dobila sporazumom, Ugarska je osvojila Beograd 1319. godine. Porušen i opustošen grad je priključen Mačvanskoj banovini, postavši pogranična baza ugarskom odupiranju širenja srpske države s juga.

Milutin – jedan od najmoćnijih sprskih vladara

Sа Milutinom (vladao od 1282 - 1321)  Srbija је dobila jednog vladara retkih osobina. Njegov veliki politički talenat, doneo je njegovoj državi nekoliko sjajnih uspeha. Za njegovo vreme, Srbija je finansijski uređena, dodatno vojnički osnažena i veoma dobro vođena diplomatski, Srbija je postala najmoćnija država na Balkanu. Milutin je uvek znao šta hoće i imao je ambicija i poteza jednog pravog državnika. Ipak, kao što obično biva, on je, idući za svojim ciljevima, gledao samo svoje interese i bio je sebičan i bezobziran do brutalnosti

Tokom njegove skoro četrdesetogodišnje vladavine, Kraljevina Srbija je otpočela svoje značajno širenje ka jugu na račun Vizantije, a posle 17 godina sukoba 1299. godine uspostavljena je nova granica na liniji Ohrid—Prilep—Štip (koje su držali Vizantinci), čime je srpskoj državi priključen severni deo današnje Albanije i veći deo današnje Severne Makedonije.

Milutin je vodio i uspešne ratove protiv Bugara, od kojih je trajno osvojio Braničevo sa Kučevom, ali i Tatarima. Posle Dragutinove smrti 1316. godine izgubio je Beograd i Mačvu ali je zadržao Rudnik i Braničevo. Osvajanja se trudio da utvrdi ženidbama, dok je Tatarima kao taoca poslao svog sina naslednika Stefana Uroša III kao taoca.

Na unutrašnjem planu je izvršio promenu sa raškog skromnog dvora, ceremonija i titula na vizantijsko uređenje sa raskošnim dvorom bez obzira što je ratovao sa istom.

Podigao je i obnovio veći broj manastira i crkava među kojima se izdvajaju Bogorodica Ljeviška, Gračanica, Kraljeva crkva u Studenici, Bogorodica Trojeručica u Skoplju, Staro Nagoričane i njegova zadužbina Banjska na prostoru njegove države, odnosno manastirska crkva na Hilandaru na Svetoj gori van njegove države.
Zbog svog zadužbinarskog delovanja je kanonizovan dve i po godine nakon smrti i proglašen Svetim kraljem, a njegovo žitije je napisao njegov saradnik i kasniji arhiepiskop srpski Danilo II (1324—1337).

Poreklo i komentari

Dosta komentara na ovaj feljton se odnosi na poreklo Srba, odnosno da nemaju veze sa Slovenima.

Ovaj serijal se bavi srpskom državnošću od dolaska Slovena na Balkan, a ne stotinama ili hiljadama godina unazad. Trudimo se da se bavimo što je više objektivnim činjenicama, a ne tumačenjima bez utemljenih dokaza. Objektivne činjenice su da su se Sloveni doselili na Balkan, da su nametnuli svoj jezik i da su se mešali sa starosedelačkim stanovništvom. Iz te i kasnijih mešavina nastali su Srbi kakve poznajemo danas. Ti geni nemaju veću ili manju vrednost, već su pokazatelj uobičajene interakcije među ljudima.