Prošlo je 28 godina od početka hrvatske vojno-policijske akcije "Oluja", u kojoj je poginulo i nestalo blizu 2.000 Srba, a proterano najmanje 220.000 stanovnika nekadašnje Republike Srpske Krajine. Prema podacima Dokumentaciono-informacionog centra „Veritas“, još oko 330 posmrtnih ostataka žrtava je neidentifikovano.
„Oluja“ je udarila na protstor Republike Srpske Krajine u rano jutro 4. avgusta 1995. godine žestokim dejstvima artiljerije i raketnih jedinicana duž čitave linije fronta dugačkog oko 700 kilometara.
Akcija je izvedena iako je područje Republike Srpske Krajine bilo pod zaštitom Ujedinjenih nacija.
Haški sud je u prvostepenoj presudi hrvatskim generalima iz 2011. godine naveo da je hrvatski predsednik Franjo Tuđman bio „ključni član udruženog zločinačkog poduhvata“ i da je „u nameri da Krajinu naseli Hrvatima“, „preko svog moćnog položaja predsednika i vrhovnog komandanta oružanih snaga obezbedio da ta ideja bude pretvorena u politiku i akciju“.
Kao ključni dokaz za to, sudija Alfons Ori izdvojio je prepis Tuđmanovog sastanka sa ostalim visokim zvaničnicima, na Brionima, 31. jula 1995.
(Franjo Tuđman u Kninu 6. avgusta sa košarkašima Stojkom Vrankovićem i Dinom Rađom)
Tuđman je, prema presudi, sa ostalim članovima zločinačkog poduhvata, među kojima su bili i ministar odbrane Gojko Šušak i načelnici Generalštaba Janko Bobetko i Zvonimir Červenko, na sastanku razmotrio kako da se izazove odlazak ne samo srpske vojske, već i civila. Utvrđeno je je da su hrvatske snage prognale Srbe ubijajući civile, mučeći ih, pljačkajući i uništavajući njihovu imovinu i neselektivno granatirajući čitave gradove.
Hronologija zločina
Prva linija odbrane Vojske Republike Srpske Krajine je 4. avgusta pomerena, odnosno probijena na više mesta, prodorom u dubinu RSK. U popodnevnim, odnosno večernjim satima započela je evakuacija civila, preko Srba i Dvora.
Knin je već bio okružen hrvatskim snagama, koje su bile nekoliko kilometara pred gradom.
Sutradan, 5. avgusta, oko podneva, objavljeno je da su hrvatske trupe ušle u Knin. Na kninskoj srednjovekovnoj tvrđavi postavljena je ogromna hrvatska zastava.
(Slavlje u Zagrebu zbog povratka hrvatskih vojnika iz „Oluje“, 13. avgust 1995. godine)
Tog dana zauzet je prostor većeg dela dalmatinske zagore koji je ulazio u sastav RSK, osim Knina, Drniš, Benkovac, na prostoru Like Plaški, ali i Dubica u Baniji.
Linije kod Slunja probijene su 6. avgusta. Tada dolazi do spajanja trupa Hrvatske sa takozvanim Hrvatskim vijećem odbrane, odnosno vojskom Hrvata BiH, kao i sa Petim korpusom Armije BiH, odnosno muslimanskim snagama.
Tog dana zauzeta je Petrinja u Baniji. Posle ozbiljnijeg otpora iste večeri pala je i Glina.
Poslepodne u Knin dolazi i predsednik Hrvatske Franjo Tuđman.
Poslednjeg dana „Oluje“ 7. avgusta pali su i Turanj i Tušilović, pa Vojnić i Topusko, Gornji i Donji Lapac… U 18 sati hrvatski ministar odbrane Gojko Šušak objavio je da je akcija „Oluja“ završena s vojnog aspekta.
Stradanje civila i izbegličke kolone
Brojni civili koji se nisu povukli stradali su. Prema podacima Hrvatskog helsinškog odbora na prostoru sektora „Jug“ ostala je 4.051 osoba, od čega je ubijeno oko 600, ne računajući vojna lica.
Među stradalima, prema podacima „Veritasa“, 65 odsto su civili, od kojih približno tri četvrtine stariji od 60 godina. Takođe, 29 odsto ubijenih su ženske osobe, ogromnom većom starice.
Nakon akcije „Oluja“, hrvatske vlasti zatvorile su područje bivše Krajine. Ulaz je bio dozvoljen samo hrvatskoj vojsci i policiji, ali i hrvatskim izbeglicama iz tog područja. Tada je otpočelo miniranje i rušenje praznih srpskih kuća.
(Spaljena kuća u selu Grubori kod Knina u kojem je u „Oluji“ ubijeno šestoro srpskih civila)
Komandant civilne policije mirovnih snaga UN za područje Knina, general Alan Goran, na kraju svoje misije napisao je u izveštaju da je policija UN na tom području, nakon dolaska hrvatskih snaga, pronašla 128 ubijenih srpskih civila, a 73 odsto zgrada je uništeno.
Hrvatski Helsinški odbor za ljudska prava optužio je hrvatske snage za spaljivanje preko 20.000 srpskih kuća, dok su ostale opljačkane i devastirane.
Poznati su slučajevi zločina u Ivoševcima, gde je ubijeno najmanje 14 osoba, ili u Plavnom, gde je 6. avgusta ubijeno 13 staraca.
Prema izveštaju Komisije OEBS-a od 10. avgusta: „Postoje direktni dokazi o sistematskom paljenju kuća civila i društvenog vlasništva, uključujući preduzeća, od strane HV-a, civilne policije i pripadnika specijalnih formacija policije“.
Prošle godine, u leto uoči obeležavanja „Oluje“, Srbija je podigla optužnicu protiv četvorice hrvatskih pilota zbog bombardovanja izbegličke kolone na Petrovačkoj cesti.
Hrvatska je odbila da izruči optužene pilote, navodeći da su oni bili heroji, a da meta napada nisu bili civili već vojska koja se među njima skrivala i s njima povlačila.
U bombardovanju kolone na Petrovačkoj cesti 7. avgusta stradalo je deset osoba, među kojima četvoro dece. Ranjeno je preko pedeset civila, takođe mnoštvo dece.
Simbol „Oluje“ je, na žalost, postao traktor – vozilo na kojem su se čitave porodice s nešto pokućstva uputile u izbeglištvo.
Kolone izbelica na traktorima i drugim poljoprivrednim vozilima su preko područja pod kontrolom bosanskih Srba u zapadnoj i severnoj Bosni krenule ka Srbiji. Ulazak u Beograd i druge gradove im je bio zabranjen, a umesto toga ljudi su upućivani u centre u unutrašnjosti zemlje, uključujući Kosovo i pojedine delove Vojvodine.
Nataša Kandić, nekadašnja direktorka Fonda za humanitarno prvao, za Radio Slobodna Evropa svojevremeno je rekla da su paravojne snage Željka Ražnatovića Arkana pljačkale izbeglice, a da je po dolasku kolone počeo „lov“ na vojno sposobne muškarce.
Procena Fonda je da je prislino mobilisano sedam do osam hiljada ljudi, koje je policija privodila, a zatim slala nazad u Hrvatsku na ratišta. Mnogi od njih su najpre bili u Arkanovom centru u Erdutu, kazala je Kandić.
Zločin bez kazne
U presudi haškog Tribunala za bivšu Jugoslaviju, aprila 2011, ocenjeno je da je „Oluja“ bila udruženi zločinački poduhvat, na čijem se čelu nalazio predsednik Hrvatske Franjo Tuđman.
U presudi piše da je „cilj bio prisilno i trajno uklanjanje srpskog stanovništva i naseljavanje tog područja Hrvatima“.
Drugostepenom presudom od 17. novembra 2012. godine, generali HV Ante Gotovina i Mladen Markač oslobođeni su krivice za progon srpskog stanovništva iz Kninske krajine 1995, čime je poništena prvostepena presuda kojom je Gotovina bio osuđen na 24 godine, a Markač na 18 godina zatvora. Oslobođeni su po svim tačkama optužbe.
Zločini utvrđeni u prvostepenoj presudi nisu negirani.
Više hrvatskih zvaničnika je tokom godina izjavljivalo da žali zbog žrtava „Oluje“, ali da samu akciju niko ne sme da dovodi u pitanje.
Koje je tvoje mišljenje o ovome?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare