Slovenija
Bosna i Hercegovina
Hrvatska
Doktorova kula u centru Beograda, jedan od najznačajnijih spomenika iz doba Kneza Miloša Obrenovića, ujedno i prva i najstarija psihijatrijska bolnica na Balkanu, danas je potpuno je urušena, a od nje je ostala samo spoljašnja konstrukcija i po neki delovi zida.
Doktorova kula je prema najavama iz novembra 2021. godine bila predviđena za rekonstrukciju. U planu je bilo da sadrži stalnu izložbu o istoriji psihijatrije, sobu za seminare, kafić, prostorije uprave, administrativne prostorije i naučnoistraživačke i obrazovne kancelarije.
Kako je Doktorova kula zaštićena kao spomenik kulture od velikog značaja, rekonstrukcija je planirana u saradnji sa Gradskim zavodom za zaštitu spomenika kulture Grada Beograda.
Krajem jula objavljena je vest da je Doktorova kula potpuno urušena. Na spratu objekta ima nekoliko prostorija, čiji se plafoni i drveni podovi urušavaju. U prizemnom delu nalaze se prostorije koje su nekada korišćene kao muzej i na zidovima se i sada vide fotografije srpskih lekara i istorijskih ličnosti, a po podu su razbacani stari protokoli bolesnika i istorije bolesti, iako pristup objektu ima svako. Fasada zgrade je skroz urušena i na nekoliko mesta napukla, vidljive su samo cigle, koje se takođe obrušavaju, pa je ulazak u objekat izuzetno opasan.
Kako je do toga došlo i da li se nešto radi na zaštiti ovog spomenike kulture N1 nije dobio odgovore od Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Beograda.
"Dom za s’uma sišavše"
Doktorova kula je 2011. godine obeležila 150 godina postojanja. Prva lekarska svedodžba, odnosno izveštaj, datira od 26.08.1861., a prva sačuvana istorija bolesti potiče iz 1880. godine, kada se u istoriji srpske medicine pojavljuje dr Laza Lazarević. Njegovo ime nosi današnja Klinika za psihijatrijske bolesti, a u njenom sastavu se nalazi Doktorova kula, navodi se na sajtu klinike Dr Laza Lazarević.
Ovu građevinu podigao je 1824. godine Vito Romita, lekar velikog vezira i kneza Miloša Obrenovića, da bi 1835. godine prešla u vlasništvo njegovog zeta dr Kuniberta, lekara i istoriografa Kneza Miloša. Dr Kunibert je 1837. godine Kulu prodao Knezu Milošu, od koga je najsleđuje Knez Mihajlo Obrenović, da bi joj 1861. godine odredio istorijsku namenu da bude "Dom za s’uma sišavše".
"Danas se u Doktorovoj kuli svakodnevno obavljaju jutarnji sastanci zaposlenih lekara na kojima prisustvuju direktor Klinike, glavna sestra Klinike i glavna sestra sektora Beograd, a na kojima dežurni lekari referišu izveštaje sa dežurstva u Urgentnoj psihijatrijskoj službi i na odeljenjima Klinike. Ovde se održavaju kolegijumi, zaseda etički odbor, upravni odbor, stručni savet i dr. U Doktorovoj kuli obavljaju se i razni vidovi grupne psihoterapije pacijenata dnevne bolnice i dispanzera, izložbe radova pacijenata dnevne bolnice, kao i stručni sastanci u okviru kontinuirane medicinske edukacije lekara", stoji na sajtu klinike Dr Laza Lazarević.
Zbog svog oblika, spoljnih zidova od neobrađenog kamena i malih prozora u prizemlju u narodu je prozvana Doktorova kula. Zidana je od mešovitog materijala – kamena i opeke. Konstrukcija unutrašnjih zidova je drvena sa ispunom od opeke ili ćerpiča. Tavanice su drvene. Raspored prostorija je simetričan, s vestibilom u srednjem delu prizemlja i sprata. Visina i veličina prostorija ukazuju na uticaj srednjoevropske arhitekture.
Zgrada sjedinjuje u sebi odlike kule, konaka i palate i spada među prve veće objekte građene u Srbiji posle Drutog srpskog ustanka. Namenu zdravstvene ustanove zgrada je dobila 1861. godine. I danas je u njoj smeštena Psihijatrijska klinika.
Prvi pacijenti, čuveni doktor Laza Lazarević i definicija ludila
Prema pojedinim izvorima, prvi pacijent Doktorove kule bila je žena po imenu Kata Radmanova iz Požarevca. Tačnih podataka o njenim psihičkim bolestima nema, ali informacije koje su se prenosile dovode do tužnog života koji može biti uzrok. Kata je ostala udovica, nakon čega se odala alkoholu i prostituciji. Ona je za prostituciju odgovarala pred sudom, koji joj je odredio kaznu bičevanjem. Veruje se da je lančani stres upravo učinio Katu prvom pacijentkinjom Doktorove kule.
O broju pacijenata u narednih nekoliko godina nije se vodilo računa. Zna se da ih je bilo na nekoliko desetina i da su bili podeljeni na muškarce i žene, a i na mirne i uznemirene.
Ipak, prvi zvanični i pravi izveštaj sa istorijom bolesti pacijenata pojavljuje se tek 1880. godine kada na scenu srpske medicine ulazi čuveni doktor Laza Lazarević.
U nekim lekarskim zapisnicima sa kraja 19. veka mogu se pronaći dijanoze koje je Laza Lazarević potpisivao – govoruća apatija, jedna potpuno belovesna luda samo se smeje trči i skače ili totalna zaprepašćenost (od ove sada svi bolujemo). Sa njime počinje era ozbiljnijeg i posvećenijeg rada sa pacijentima. O uticaj, znanju i stručnosti koju je Laza Lazarević uveo u srpsku psihijatriju govori i činjenica da savremena ustanova za lečenje psihijatrijskih bolesti nosi njegovo ime.
Laza Lazarević proveo je jedan deo života upravo na spratu Doktorove kule. Jedan od znamenitih stanovnika bio je i pisac i političar Petar Kočić. Kako se navodi u izvorima, na korak da bude primljen u "Dom za s uma sišavše" odlučio se sam. Međutim, svedočenja su da je nakon smrti svog sina, sam Petar Kočić pokazivao znake duševnog rastrojstva, pa mu je boravak na klinici pomogao. Jedan od glavnih razloga za dolazak u Doktorovu kulu bila je i činjenica da, iako je Prvi svetski rat bio u jeku, samu psihijatriju u Beogradu niko nije želeo da uznemirava.
Doktorova kula u Noći muzeja
Ovo beogradsko zdanje je svoja vrata za posetioce prvi put otvorilo u Noći muzeja 2015. godine, a učešće u ovoj manifestaciji nastavilo se i naredne četiri godine.
Prenamena, obnova i rekonstrukcija
Postojala je i Inicijativa da Doktorova kula bude smeštaj obolele dece i njihovih roditelja.
Tačnije, opština Savski venac je 2008. godine pokrenula inicijativu da se Doktorova kula preuredi i da služi za smeštaj obolele dece i njihovih roditelja, Četiti godine kasnije formiran je Odbor za revitalizaciju i zaštitu Doktorove kule od prenamene kako bi se sprečilo da taj prostor postane "roditeljska kuća".
Rekonstrukcija i obnova ovog zdanja najavljivani su više puta.
Za početak 2020. godine bio je najavljen početak rekonstrukcija Klinike "Dr Laza Lazarević" u Beogradu, i u sklopu toga obnova Doktorove kule.
Po završetku radova, kako se tada pisalo, ovo zdanje "postaće prvi muzej srpske psihijatrije".
Koje je vaše mišljenje o ovoj temi?
Pridružite se diskusiji ili pročitajte komentare
Koje je vaše mišljenje o ovoj temi?
Pridružite se diskusiji ili pročitajte komentare
